Wyposażenie celi więziennej – co stanowią przepisy?

Jak wygląda rzeczywistość za kratami, jeśli chodzi o podstawowe warunki bytowe? Czy więźniowie śpią na pryczach w betonowych celach, czy może obowiązują szczegółowe normy, które precyzyjnie regulują ich otoczenie? Polskie prawo nie pozostawia tu przypadkowości – od powierzchni przypadającej na osobę, po wyposażenie celi więziennej i dostęp do światła dziennego, wszystko zostało określone przepisami. Sprawdź, co dokładnie musi znaleźć się w celi zakładu karnego lub aresztu, by odbywanie kary pozbawienia wolności było zgodne z obowiązującymi standardami.

Wyposażenie celi więziennej – przepisy i normy

Zasady urządzania celi mieszkalnych w zakładach karnych i aresztach śledczych określa Kodeks karny wykonawczy oraz wydane na jego podstawie akty wykonawcze, przede wszystkim Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U. 2003 nr 186 poz. 1816, z późn. zm.). Każda cela powinna zapewniać odpowiednie warunki higieny i warunki techniczne umożliwiające wykonywanie kary pozbawienia wolności z poszanowaniem godności ludzkiej.

Zgodnie z § 6 ust. 1 ww. rozporządzenia, powierzchnia przypadająca na osobę w celi mieszkalnej wieloosobowej nie może być mniejsza niż 3 m². W przypadku skazanych objętych szczególnym nadzorem – np. ze względu na bezpieczeństwo skazanego lub konieczność oddzielenia skazanego – normy przestrzenne mogą być wyższe. Przepisy wymagają także zapewnienia dostępu do światła dziennego, sprawnej wentylacji, odpowiedniego ogrzewania oraz oświetlenia sztucznego.

Wyposażenie celi określa § 7 rozporządzenia. Każda cela musi zawierać:

• łóżko z materacem i pościelą,
• stół lub stolik,
• taborety lub krzesła (zgodnie z liczbą osadzonych),
• szafkę na rzeczy osobiste,
• półki na przedmioty codziennego użytku.

Poza tym zgodnie z § 9 każda cela musi posiadać wydzielony kącik sanitarny wyposażony w miskę ustępową i umywalkę. W jednostkach nowego typu zaleca się również instalację kabin prysznicowych, szczególnie w celach przeznaczonych dla osób odbywających długoterminowe kary. Meble więzienne muszą być wykonane z materiałów trwałych, trudnopalnych i łatwych do dezynfekcji – zgodnie z zasadami bezpieczeństwa zakładu karnego.

W sytuacjach nadzwyczajnych – w wypadku przeludnienia zakładów karnych, wprowadzenia stanu wojennego, stanu epidemii lub bezpośredniego zagrożenia zdrowia – możliwe jest czasowe odstępstwo od norm powierzchniowych lub standardów wyposażenia celi, ale wyłącznie w celu zapobiegania skutkom takiego zdarzenia (§ 3 ust. 2a). Decyzje w tym zakresie podejmuje dyrektor zakładu karnego w porozumieniu z dyrektorem generalnym Służby Więziennej, uwzględniając tryb postępowania właściwych organów oraz przyczyny umieszczenia skazanego.

Meble więzienne – funkcjonalność i trwałość

Wyposażenie celi nie przypomina mebli spotykanych w domach czy biurach. Musi spełniać rygorystyczne normy określone przez administrację więzienną – zarówno pod względem wytrzymałości, jak i funkcjonalności. Zgodnie z § 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r., meble więzienne stanowią obowiązkowy element wyposażenia każdej celi i muszą gwarantować możliwość codziennego funkcjonowania w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności.

Ze względu na szczególny charakter otoczenia, konstrukcje stosowane w zakładzie karnym lub areszcie śledczym muszą być w pełni bezpieczne. Materiały odporne na uszkodzenia mechaniczne, wilgoć i łatwe do dezynfekcji to absolutne minimum. W praktyce oznacza to najczęściej stalowe lub wzmocnione laminowane płyty meblowe, odpowiednio obudowane i pozbawione ostrych krawędzi. Taki dobór materiałów ma na celu nie tylko trwałość, ale też konieczność zapobiegania samoagresji i minimalizowanie ryzyka wykorzystania mebli jako narzędzi przemocy.

Wszystkie elementy muszą być stabilne, trudne do wyrwania lub rozmontowania bez użycia narzędzi technicznych. Konstrukcja i sposób mocowania – do podłogi lub ścian – są projektowane tak, aby nie stwarzały zagrożenia ani dla skazanych, ani dla funkcjonariuszy Służby Więziennej. Sposób rozmieszczenia mebli w celi powinien uwzględniać ograniczoną przestrzeń, możliwość kontroli wizualnej oraz konieczność oddzielenia skazanego, jeśli zachodzi taka potrzeba wynikająca z przepisów.

Rola mebli w organizacji życia w celi

Meble więzienne pełnią nie tylko funkcję użytkową. Są też jednym z narzędzi organizacji życia w celi. Umożliwiają spożywanie posiłków, przechowywanie rzeczy osobistych, korzystanie z przyborów toaletowych czy utrzymywanie porządku. W praktyce nawet proste meble jak szafka czy półka stają się dla osadzonego podstawowym elementem, który ułatwia przystosowanie się do warunków życia w izolacji.

W przypadku zakładów półotwartych możliwe są bardziej elastyczne rozwiązania, jednak każdy element wyposażenia nadal musi spełniać wymogi określone przez Kodeks karny wykonawczy oraz wewnętrzne regulacje Służby Więziennej. Niezależnie od typu jednostki, celem jest zapewnienie bezpiecznego środowiska, w którym warunki bytowe nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ani życia, a jednocześnie sprzyjają zachowaniu porządku i dyscypliny.

Kontrola i nadzór nad warunkami

Spełnienie wymogów określonych w rozporządzeniu podlega bieżącemu nadzorowi – m.in. przez kierowników jednostek organizacyjnych prokuratury oraz organy działające na obszarze okręgowego inspektoratu. Warunki bytowe w celach muszą również odpowiadać ogólnym standardom ochrony zdrowia i humanitarnego traktowania, co podkreśla zarówno Kodeks karny wykonawczy (art. 110), jak i zalecenia Rzecznika Praw Obywatelskich.

Wyposażenie celi więziennej a warunki resocjalizacji

Zgodność warunków bytowych z przepisami wpływa bezpośrednio na bezpieczeństwo zakładu karnego, ale również na skuteczność resocjalizacji. Utrzymanie właściwej atmosfery, zapewnienie dostępu do światła dziennego, dostateczny dopływ powietrza, a także możliwość korzystania z mebli przeznaczonych do przechowywania rzeczy osobistych, spożywania posiłków czy nauki – wszystko to razem wpływa na jakość życia osadzonego. 

FAQ:

• Czy meble w celi są przytwierdzone na stałe?

Tak, w większości przypadków meble są mocowane do podłogi lub ścian, aby zapobiec ich przestawianiu i podnieść poziom bezpieczeństwa.

• Czy wyposażenie celi więziennej różni się w zależności od rodzaju zakładu karnego?

Tak, np. w zakładach półotwartych możliwe są bardziej elastyczne rozwiązania, ale nadal muszą spełniać określone normy.

• Czy meble więzienne muszą spełniać specjalne normy?

Tak, muszą być zgodne z normami określonymi przez administrację więzienną – m.in. pod względem trwałości, bezpieczeństwa, trudnopalności oraz łatwości dezynfekcji.